Lichamelijk zwaar werk en tillen vormen tijdens de zwangerschap en de periode van borstvoeding een risico voor de gezondheid van de (aanstaande) moeder en het (ongeboren) kind. Het is daarom belangrijk om ze zoveel mogelijk te vermijden. De wet verplicht werkgevers om de risico’s weg te nemen of zoveel mogelijk te beperken. Ook verbiedt hij werkneemsters die zwanger zijn of borstvoeding geven om diverse belastende werkzaamheden uit te voeren. Sommige vormen van belasting zijn vanaf de allereerste dag verboden, bij andere treedt het verbod later in werking.
Waarom?
Het leveren van kracht, tillen, dragen, duwen en trekken, lang staan en bukken kunnen in de periode van zwangerschap en borstvoeding nadelige gevolgen hebben. Door deze vormen van lichamelijke belasting zoveel mogelijk te vermijden, kunnen werkgever en werknemer gezondheidsproblemen voor (aanstaande) moeder en (ongeboren) kind voorkomen. Dit verkleint de kans op zwangerschapsgerelateerd verzuim en vergroot de kans op soepele werkhervatting na de bevalling.
Deze eisen stelt de wet
Tijdens de zwangerschap en de periode waarin de werkneemster borstvoeding geeft moet de werkgever het werk en de werkomstandigheden in zijn algemeenheid zodanig organiseren dat hiervan geen nadelige invloed uitgaat voor de (aanstaande) moeder of haar (ongeboren) kind. Dit kan ook inhouden dat de werkgever de werkneemster tijdelijk ander werk geeft of vrijstelt van werk.
Meer specifiek hoort de werkgever de noodzaak tot hurken, knielen en bukken zoveel mogelijk te voorkomen. Ook moet hij het handmatig tillen van gewichten zo veel mogelijk te beperken. In aanvulling op deze algemene verplichting bevat de wet diverse specifieke grenswaarden en verboden.
Dat houdt het volgende in:
- De werkgever voorkomt dat de werkneemster die zwanger is of borstvoeding geeft te maken heeft met lichamelijke belasting die nadelig kan zijn voor haar eigen gezondheid of die van haar (ongeboren) kind. Waar nodig geeft de werkgever de werkneemster tijdelijk ander werk of als dat onvoldoende helpt stelt hij haar vrij van de werkzaamheden die gevaar opleveren.
- Bij toepassing van het bovenstaande volgen werkgever en werknemer de adviezen van deskundigen zoals de verloskundige, gynaecoloog of bedrijfsarts. Ook hanteren ze de volgende grenswaarden en verboden voor lichamelijke belasting:
| Periode van de zwangerschap | Het is verboden om |
| Gedurende de gehele zwangerschap | Meer te tillen dan 10 kilogram in één handeling |
| Vanaf de twintigste week van de zwangerschap | Meer dan 10 keer per dag gewichten van meer dan 5 kilogram te tillen |
| Vanaf de dertigste week van de zwangerschap | Meer dan 5 keer per dag gewichten van meer dan 5 kilogram te tillen |
| De laatste 3 maanden van de zwangerschap | Dagelijks meer dan eenmaal per uur te hurken, knielen, bukken of staande voetpedalen te bedienen |
| In de periode tot drie maanden na de bevalling | Meer te tillen dan 10 kilogram in één handeling |
Dit zijn goede aanvullingen
In aanvulling op bovenstaande wettelijke voorschriften hanteren werkgever en werknemer deze richtlijnen voor lichamelijke belasting:
| Periode van de zwangerschap | Richtlijnen |
| Gedurende de gehele zwangerschap | Voorkom zoveel mogelijk: – met de hand gewichten tillen – bukken, hurken of knielen – lang staan en lopen |
| Vanaf de twintigste week van de zwangerschap | Voorkom zoveel mogelijk: – langer dan 3 uur per dag te staan en lopen |
| Vanaf de dertigste week van de zwangerschap | Voorkom zoveel mogelijk: – langer dan 2 uur per dag te staan en lopen |
| In de periode tot zes maanden na de bevalling | Bouw lichamelijk belastende werkzaamheden langzaam op. Dit geldt met name voor tillen, dragen, duwen en trekken |
Praktische tips
Voor werkneemsters die zwanger zijn of borstvoeding (willen) geven
- Houd je aan bovengenoemde normen en richtlijnen. Maak hierover afspraken met je leidinggevende.
Voor leidinggevenden
- Ga na of werkneemsters gedurende hun zwangerschap of in de eerste zes maanden na de bevalling lichamelijk belastend werk doen. Neem maatregelen om binnen bovenstaande normen en richtlijnen te blijven.
- Voorkom dat collega’s door overdracht van taken met ongezonde lichamelijke belasting te maken krijgen.
Voor arboprofessionals en de OR
- Zorg ervoor dat de RI&E aandacht besteedt aan de risico’s van lichamelijk zwaar werk bij zwangerschap en borstvoeding.
- Let erop dat de aanvullende maatregelen voor zwangere en borstvoeding gevende werkneemsters zo specifiek mogelijk zijn geformuleerd.
- Zorg ervoor dat werknemers bij indiensttreding – als onderdeel van de bredere voorlichting over lichamelijke belasting – informatie krijgen over de bijzondere risico’s van lichamelijk zwaar werk voor de (aanstaande) moeder, het (ongeboren) kind, de zwangerschap en de borstvoeding.
