Pauzes bij beeldschermwerk

Als er tijdens een dienst meer dan 5,5 uur wordt gewerkt, moet het werk door minimaal 30 minuten pauze worden onderbroken. Een onderbreking geldt alleen als pauze als het gaat om een aaneengesloten periode van minstens 15 minuten waarin er geen enkele verplichting tot arbeid bestaat. De pauzetijd mag in overleg met de ondernemingsraad worden gesplitst in 2 x 15 minuten.

Omvat een dienst meer dan 10 werkuren, dan moet hij minimaal worden onderbroken door 45 minuten pauze. Deze is eventueel op te splitsen in 3 x 15 minuten.

Als de aard van het werk dit noodzakelijk maakt en het niet anders te organiseren valt, kan met de OR worden afgesproken dat werknemers tijdens de pauze oproepbaar blijven. Mag de werknemer de daadwerkelijke werkplek niet verlaten, dan tellen deze pauzeperioden wel mee als arbeidstijd.

Daarnaast wordt beeldschermwerk op gezette tijden afgewisseld door andersoortig werk of een pauze.

Dat houdt het volgende in

• Iedere werknemer die meer dan 5,5 uur werkt, onderbreekt het werk door een pauze van minstens 30 minuten. Hij kan deze pauze naar eigen inzicht opsplitsen in twee pauzes van ten minste 15 minuten.
• Werkt een werknemer langer dan 10 uur, dan bedraagt de pauze minimaal 45 minuten. Deze pauze kan de werknemer naar eigen inzicht opsplitsen in drie pauzes van ten minste 15 minuten.

In overleg met de ondernemingsraad kan van het bovenstaande worden afgeweken, op voorwaarde dat de pauze bij een dienst van meer dan 5,5 uur altijd minstens 15 minuten blijft bedragen.

• Daarnaast wisselt de werknemer beeldschermwerker afhankelijk van de intensiteit regelmatig af met andersoortig werk of een kortdurende onderbreking. De intensiteit van beeldschermwerk kan sterk uiteenlopen. Dit soort werk is intensiever naarmate het werktempo hoger ligt en/of de variatie met andere werkzaamheden geringer is. Een voorbeeld is callcenterwerk: dergelijke werkzaamheden vereisen een hoog tempo.

Vaker korter pauzeren is bij dit soort werk beter dan één keer lang pauzeren.

De volgende werk-/rustschema’s zijn voorbeelden, waarbij de bovenste het beste past bij zeer intensief beeldschermwerk en de tweede bij intensief beeldschermwerk

• 5 minuten rust of een andere soort activiteit op elk half uur werk;
• 10 minuten rust of een andere soort activiteit op elk uur werk.

Het is verstandig goed naar het eigen lichaam te luisteren en eerder te onderbreken als het lichaam signalen afgeeft dat dit beter is.

Bij overwerk is het extra belangrijk, maar ook extra lastig om voldoende pauzes te nemen: het werk moet immers wel af. Juist bij overwerk en een hoge werkdruk leidt het nemen van pauzes tot een lagere kans op RSI/CANS en minder fouten in het werk.

Voor werknemers

• Een pauze van minstens 15 minuten tijdens een dienst van meer dan 5,5 uur werken is niet vrijblijvend. Je hebt het recht en de plicht hier gebruik van te maken.
• Breng aanbevelingen over de pauzes in tijdens het werkoverleg.
• Varieer beeldschermwerk zoveel mogelijk met bewegen.
• Gebruik pauzesoftware als je klachten hebt en van jezelf weet dat je (te) vaak vergeet om pauzes te nemen. De software herinnert je eraan om voldoende en op de juiste momenten te pauzeren.
• Neem zoveel mogelijk beweging tijdens de pauze, bijvoorbeeld even (trap)lopen, stretchen et cetera: benut de lunchpauze voor een wandeling buiten.
• Heb je een zit-sta tafel, dan is dat ook een goede mogelijkheid om een inactieve houden even te compenseren met een actieve houding.
• Neem micropauzes. Dit zijn pauzes van minder dan 30 seconden op de werkplek, waarbij de doorbloeding zich kan herstellen. Eenvoudige oefeningen zoals het ronddraaien van de schouders, zwaaien met de armen of uitrekken bevorderen de doorbloeding.
• Neem lichaamssignalen serieus en neem pauze als het lichaam ‘protesteert’.
• Ook bij thuiswerken en elders werken (in het kader van tijd- en plaatsonafhankelijk werken) is het belangrijk voldoende pauzes te nemen. Daar ben je zelf voor verantwoordelijk, want een leidinggevende kan niet met je meekijken.

Weersta de verleiding om de smartphone of computer te pakken, terwijl eigenlijk pauze daarvan of rust nodig is. Een paar verleidingen op een rij met tips om het anders te doen:

1. 1. Eten en computeren tegelijk. Best efficiënt, maar proeven wat je eet en los van informatie ben je niet. Tip: Eet zonder een scherm en proef het eten. Plan andere tijd voor de computer.
   2. Bij moeheid telefoon pakken: De telefoon maakt niet fit, integendeel. Tip: Als je moe bent, maak dan een wandelingetje in het gebouw of buiten.
   3. De telefoon bij het bed. Dit maakt je onrustig als je in slaap gaat en ontneemt je een frisse start van de dag. Tip: Gebruik een aparte wekker en laat je telefoon in een andere kamer.

Voor teams en leidinggevenden

• Bespreek de werking en eventuele aanpassing van het gewenste pauzeregime met de werknemers op het werkoverleg.
• Schaf pauzesoftware aan, zeker voor medewerkers die uit zichzelf geen korte pauzes nemen en/of klachten aan armen/nek en schouder hebben. Leveranciers van pauzesoftware zijn Workrave (gratis), ctrl-work en macBream (Apple). Een goed alternatief is om pauzesoftware alleen in te zetten voor werknemers die erom vragen of zich door klachten genoodzaakt zien om er gebruik van te maken. Lees meer over het gebruik van apps en software voor gezond werken.
• Licht medewerkers voor dat ze bij thuiswerken en elders werken (bij tijd- en plaatsonafhankelijk werken) zelf verantwoordelijk zijn voor het nemen van de pauzes.
• Geef het goede voorbeeld door als leidinggevende bij beeldschermwerk ook te pauzeren.
• Besef dat voldoende pauzes nemen en/of gebruik van pauzesoftware gebruiken neerkomt op gedragsverandering. Denk daarbij ook aan deze speerpunten.

Uitvoerige informatie over gezond beeldschermwerk is te vinden in het arbokennisdossier RSI en computerwerk.

Informatie over de Arbeidstijdenwet is te vinden op de website van de inspectie SZW en in het kennisdossier Werk en rusttijden.