Situationeel leidinggeven

Ongezond hoge werkdruk en ongewenst gedrag kunnen vaak effectief worden bestreden door aandacht te besteden aan de wijze van leidinggeven. Een van de dimensies die hierbij van belang zijn, is het onderscheid tussen mensgericht en taakgericht leidinggeven. Een leidinggevende beschikt in het ideale geval over vaardigheden die voor twee belangrijke aspecten van zijn taak vereist zijn:

  1. taakgericht leidinggeven door middel van sturing, zoals plannen, organiseren en controleren;
  2. mensgericht leidinggeven door middel van ondersteuning, zoals luisteren, coachen, advies geven, grenzen stellen en begeleiden.

Het is de bedoeling dat de leidinggevende van geval tot geval (situationeel) bepaalt welke vorm hij inzet. Naarmate beide aspecten van leidinggeven beter met elkaar in balans zijn, is de kans groter dat resultaten worden gehaald én rekening wordt gehouden met de behoeften en gezondheid van de werknemers.

Waarom?

Effectief situationeel leidinggeven draagt bij aan het voorkomen en beperken van ongewenst gedrag, vermindert de kans op werkstress en verhoogt de productiviteit. Leidinggevenden die beter situationeel leiding willen (leren) geven, zullen tijd en geld moeten investeren in een training en/of coaching.

Wettelijke eisen

De Arbowet stelt geen specifieke eisen aan de wijze van leidinggeven. Wel geeft de wet leidinggevenden een duidelijke taak ten opzichte van hun werknemers.

De leidinggevende houdt bij de inrichting van de werkplek, de gebruikte middelen, de werkmethode en de arbeidsinhoud zo veel mogelijk rekening met de persoonlijke eigenschappen van de werknemers.

De leidinggevende voert binnen het algemeen arbeidsomstandighedenbeleid een beleid dat is gericht op het voorkomen van te hoge werkdruk en ongewenst gedrag. Als voorkomen niet mogelijk is, streeft de leidinggevende naar het zoveel mogelijk beperken van werkdrukproblemen en corrigeren van ongewenst gedrag.

Aanbevelingen

Voor sommige leidinggevenden is de noodzaak om zich op dit terrein te ontwikkelen groter dan voor andere. Benut de informatie die uit verzuimanalyses, medewerkerstevredenheidsonderzoek en klachten naar voren komt om deze groep in kaart te brengen. Een andere manier is het gebruik van de checklist leiderschap. Zorg ervoor dat leidinggevenden worden opgeleid en begeleid in zowel taak- als mensgericht leidinggeven.

Als in het bedrijf centrale kernwaarden zijn afgesproken, kunnen deze leidinggevenden ondersteunen en houvast bieden bij het stimuleren van gewenst gedrag. Zij kunnen deze waarden dan namelijk actief uitdragen, hanteren en handhaven.

Tips

Voor leidinggevenden

  • Vul zelf de test Leiderschapsstijl in om duidelijk te krijgen waar je voorkeur ligt: taakgericht of mens- of relatiegericht.
  • Laat de werknemers de checklist leiderschap invullen. De uitkomsten kunnen duidelijk maken of aanpassing van je stijl en manier van leidinggeven gewenst is.
  • Bedenk dat situationeel leiding geven te leren is door training en opleiding.
  • In leerzame korte filmpjes van de mobiliteitsbranche is te zien hoe je het op een goede en minder goede manier kan reageren op medewerkers die gestrest zijn.
  • Maak actief gebruik van de kernwaarden van het bedrijf (of afdelingswaarden) en benadruk gewenst gedrag. Bijvoorbeeld in werkoverleg en individuele gesprekken met werknemers.
  • Wees alert op ongewenst gedrag in het team. Pesten en intimidatie gebeuren vaak subtiel, seksuele intimidatie speelt zich doorgaans af buiten het directe gezichtsveld. De effecten en gevolgen kunnen van persoon tot persoon verschillen, maar een vernedering of intimidatie kan harder aankomen dan een klap in het gezicht!
  • Herken signalen van werknemers met ongewenst gedrag en ga met ze in gesprek. Signalen van een slachtoffer die kunnen duiden op ongewenst gedrag zijn: Zich terugtrekken, prikkelbaar, gespannen houding, somber, snel schrikken, vermoeidheid, ongezonder eten drinken en roken. Signalen specifiek van pesten kunnen zijn: Vermijdingsgedrag, onverklaarbare fouten maken, herhaaldelijk verzuim, verzoeken om roosterwijziging of overplaatsing zonder duidelijke redenen, (willen) nemen van ontslag.
  • Gebruik de wegwijzer ongewenst gedrag om te zien wat je als leidinggevende kan doen om ongewenst gedrag te herkennen en aan te pakken.
  • Heeft een werknemer te maken gehad met een ernstig incident, kijk dan ook bij de tips voor leidinggevenden bij afhandelen en nazorg.
  • Laat werknemers die na ongewenst gedrag klachten hebben, snel contact opnemen met de bedrijfsarts, een vertrouwenspersoon of het bedrijfsmaatschappelijk werk. Houd er rekening mee dat klachten ook pas na enkele weken kunnen ontstaan.
  • Bedenk dat voorbeeldgedrag en de manier waarop een leidinggevende omgaat met regeloverschrijdend gedrag een cruciale succesfactor is bij het bereiken van gewenst gedrag. Ongewenst gedrag oogluikend toestaan doet grote afbreuk aan de geloofwaardigheid en maakt het voor anderen moeilijker zulk gedrag wel aan te pakken.
  • Spreek een dader aan op zijn gedrag, geef aan dat dit ongewenst is en geef aan wat voor gedrag u wel wilt zien. Bekijk zorgvuldig, indien nodig in overleg met HRM en/of de juridische afdeling, wat voor sanctie passend is en communiceer dit aan de dader. Maak concrete afspraken over verbetering van het gedrag. Spreek af wanneer u de afspraken evalueert en wijs de dader op de gevolgen bij herhaling.
  • Een goede werksfeer, laten we dat zo houden beschrijft hoe je pestgedrag als leidinggevende kan voorkomen.

Extra info

In de handreikingen over ongewenst gedrag voor leidinggevenden staat zinvolle suggesties, zoals:

  • taken heeft een leidinggevende heeft op het gebied van gewenst en ongewenst gedrag;
  • acties die een leidinggevende kan ondernemen als hij ongewenst gedrag signaleert of als er een klacht over is;
  • manieren om als leidinggevende zulk gedrag te voorkomen.