Situationeel leidinggeven

Ongezond hoge werkdruk en ongewenst gedrag kunnen vaak effectief worden bestreden door aandacht te besteden aan de wijze van leidinggeven. Een van de dimensies die hierbij van belang zijn, is het onderscheid tussen mensgericht en taakgericht leidinggeven. Een leidinggevende beschikt in het ideale geval over vaardigheden die voor twee belangrijke aspecten van zijn taak vereist zijn:

  1. taakgericht leidinggeven door middel van sturing, zoals plannen, organiseren en controleren;
  2. mensgericht leidinggeven door middel van ondersteuning, zoals luisteren, coachen, advies geven, grenzen stellen en ondersteunen.

Het is de bedoeling dat de leidinggevende van geval tot geval (situationeel) bepaalt welke vorm hij inzet. Naarmate beide aspecten van leidinggeven beter met elkaar in balans zijn, is de kans groter dat er een werkomgeving ontstaat waar resultaten worden gehaald én rekening wordt gehouden met de behoeften en gezondheid van de werknemers.

Waarom?

Effectief situationeel leidinggeven vermindert ongezonde werkdruk, verhoogt de productiviteit en draagt bij aan het voorkomen en beperken van ongewenst gedrag. Leidinggevenden die beter situationeel leiding willen (leren) geven, zullen tijd en geld moeten investeren in een training en/of coaching.

Wettelijke eisen

De Arbowet stelt geen specifieke eisen aan de wijze van leidinggeven. Wel geeft de wet leidinggevenden een duidelijke taak ten opzichte van hun werknemers.

De leidinggevende houdt bij de inrichting van de werkplek, de gebruikte middelen, de werkmethode en de arbeidsinhoud zo veel mogelijk rekening met de persoonlijke eigenschappen van de werknemers.

De leidinggevende voert binnen het algemeen arbeidsomstandighedenbeleid een beleid dat is gericht op het voorkomen van te hoge werkdruk en ongewenst gedrag. Als voorkomen niet mogelijk is, streeft de leidinggevende naar het zoveel mogelijk beperken van werkdrukproblemen en corrigeren van ongewenst gedrag.

Aanbevelingen

Voor sommige leidinggevenden is de noodzaak om zich op dit terrein te ontwikkelen groter dan voor andere. Benut de informatie die uit verzuimanalyses, medewerkerstevredenheidsonderzoek en klachten naar voren komt om deze groep in kaart te brengen. Een andere manier is het gebruiken van de checklist leiderschap.

Hoogoplopende stress wordt niet altijd gezien. Vooral jonge managers (tot 40 jaar) zeggen het moeilijk te vinden signalen van stress bij anderen te herkennen. Belangrijk dus voor leidinggevenden hier aandacht aan te besteden. Kijk daartoe ook eens bij stress herkennen en bespreekbaar maken.

Zorg ervoor dat leidinggevenden worden opgeleid en begeleid in zowel taak- als mensgericht leidinggeven.

Als in het bedrijf centrale kernwaarden zijn afgesproken, kunnen deze leidinggevenden ondersteunen en houvast bieden bij het stimuleren van gewenst gedrag. Zij kunnen deze waarden dan namelijk actief uitdragen, hanteren en handhaven.

Het Nieuwe werken (HNW) en leidinggeven
Bij HNW zijn werknemers vaak op wisselende tijden buiten kantoor aan het werk. Werknemers hebben bij HNW meer regelmogelijkheden. Dat vraagt om een andere manier van leidinggeven, die meer op output is gericht. Leidinggevenden zien af van toezicht en controle, in het vertrouwen dat werknemers hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Sommige werknemers kunnen die eigen verantwoordelijkheid niet meteen aan en hebben hier begeleiding in nodig.
Dit betekent dat een leidinggevende goede afspraken met zijn werknemers maakt over de gewenste output, de mate van autonomie, de beslissingsbevoegdheid en de eigen verantwoordelijkheid. De basis hiervoor is vertrouwen van beide zijden. De leidinggevende vertrouwt erop dat werknemers hun werk ook zonder toezicht uitvoeren en de werknemers vertrouwen erop dat hun leidinggevende er bij outputcontrole niet op uit is hen zonder overleg af te rekenen op achterblijvende resultaten. Direct aanwijzingen geven verandert in begeleiden, werkuren bijhouden verandert in afspraken maken over output. Voor leidinggevenden zijn sturen op resultaat, faciliteren, stimuleren, coachen en loslaten belangrijke vaardigheden bij HNW.

Tips

Voor leidinggevenden

  • Vul zelf de test Leiderschapsstijl in om duidelijk te krijgen waar je voorkeur ligt: taakgericht of mens- of relatiegericht.
  • Laat de werknemers de checklist leiderschap invullen. De uitkomsten kunnen duidelijk maken of aanpassing van je stijl en manier van leidinggeven gewenst is.
  • Bedenk dat situationeel leiding geven te leren is door training en opleiding.Op Leren.nl staan gratis online cursussen, die kunnen helpen. Zoals medewerkers motiveren, leidinggeven aan professionals en participatief leidinggeven.
  • In leerzame korte filmpjes van de mobiliteitsbranche is te zien hoe je het op een goede en minder goede manier kan reageren op medewerkers die gestrest zijn.
  • Maak actief gebruik van de kernwaarden van het bedrijf (of afdelingswaarden) en benadruk gewenst gedrag. Bijvoorbeeld in werkoverleg en individuele gesprekken met werknemers.
  • Kijk ook eens in de 99 oplossingen tegen werkstress of daar oplossingen tussen staan die jij in je team kan toepassen.
  • Wees alert op ongewenst gedrag in het team. Pesten en intimidatie gebeuren vaak subtiel, seksuele intimidatie speelt zich doorgaans af buiten het directe gezichtsveld. De effecten en gevolgen kunnen van persoon tot persoon verschillen, maar een vernedering of intimidatie kan harder aankomen dan een klap in het gezicht! Leer signalen te herkennen die duidelijk maken dat er iets aan de hand is.
  • Heeft een werknemer te maken gehad met een ernstig incident, kijk dan ook bij de tips voor leidinggevenden bij afhandelen en nazorg.
  • Laat werknemers die na ongewenst gedrag klachten hebben, snel contact opnemen met de bedrijfsarts, een vertrouwenspersoon of het bedrijfsmaatschappelijk werk. Houd er rekening mee dat klachten ook pas na enkele weken kunnen ontstaan.
  • Bedenk dat voorbeeldgedrag en de manier waarop een leidinggevende omgaat met regeloverschrijdend gedrag een cruciale succesfactor is bij het bereiken van gewenst gedrag. Ongewenst gedrag oogluikend toestaan doet grote afbreuk aan de geloofwaardigheid en maakt het voor anderen moeilijker zulk gedrag wel aan te pakken.

Tips voor werknemers

  • Als medewerker ontvang je leiding. Soms gaat dat goed, soms kan dat beter. Op leren.nl staat een gratis onlinecursus om je leidinggevende beter te begrijpen en staan tips voor de aanpak van veel voorkomende problemen.

 

Extra info

In de handreikingen (conflictenpesten, seksuele intimidatie, discriminatie en agressie) over ongewenst gedrag voor leidinggevenden richtlijnen voor leidinggevenden staan zinvolle suggesties, zoals:

  • Welke taken heeft een leidinggevende op het gebied van gewenst en ongewenst gedrag?
  • Wat kan een leidinggevende doen als hij ongewenst gedrag signaleert of als er een klacht over is?
  • Hoe kan een leidinggevende zulk gedrag voorkomen?